Het is steeds weer fascinerend om gamesessies van Serious Gaming te begeleiden en te observeren hoe de teams de opdracht aanpakken. Of het nu om ambtenaren, burgers, bestuurders of leerlingen gaat, steeds zijn dezelfde patronen te ontdekken. Teams die eerst overleggen en blijven overleggen, teams die opereren als drie afzonderlijke spelers geconcentreerd op de eigen opdracht en teams die afspraken maken en gedurende het hele spel blijven overleggen. Dit patroon zie ik ook bij leerlingen van het VO. In dit geval gaat het om een zevental sessies van het klimaatspel, gespeeld door leerlingen van het Berlage-lyceum in Amsterdam en het OLV in Breda.
In Amsterdam verzorgde Urbo3D op 31 oktober de vier sessies. Dat impliceert een andere rol. Omdat wij het klimaatspel introduceerden en uitleg gaven over de opdracht en maatregelen waren wij als begeleiders automatisch het aanspreekpunt voor de leerlingen. Op zich is daar niets mis mee, maar het is van belang dat de docent in een reeks lessen over klimaatadaptatie ook tijdens het klimaatspel de leiding en de aandacht houdt.
Tijd dus voor een andere aanpak! Urbo3D heeft een handleiding opgesteld voor de Master of ceremony (hierna MC). Deze handleiding voor de docent (aardrijkskunde) bevat naast een uitgebreide uitleg van het spel, de opdracht en de maatregelen ook de noodzakelijke instructies voor het starten, pauzeren en beëindigen van het spel. Ook wordt informatie gegeven over de scores, het eindresultaat en de mogelijkheden om een sessie te evalueren met de klas.
Zoals aangegeven de hoogste tijd om de handleiding te testen op bruikbaarheid en compleetheid. Marlon Sanner (docent aardrijkskunde van het OLV) heeft deze uitdaging opgepakt. Op 2 november heeft hij tijdens drie lessen het klimaatspel ingezet als onderdeel van de lesstof over klimaatadaptatie.
Het starten van het klimaatspel en de begeleiding verliepen soepel en deze ochtend toonde aan, dat een docent zelfstandig het klimaatspel kan begeleiden en integreren in de lesstof.
Proof of the pudding
Door het klimaatspel al vooraf aan te kondigen en te laten zien, zijn de leerlingen voorbereid op wat er komen gaat. In een korte toelichting over de opdracht om de wijk Sportpark her in te richten geeft Marlon aan, dat er door het team de wijk niet alleen moet worden verduurzaamd, maar dat er ook iets moet worden gedaan aan het woningtekort en de daarbij behorende voorzieningen. Een team heeft drie verschillende rollen (Economie, Wonen en Natuur&Milieu) en elke rol heeft eigen maatregelen.
Hij houdt de introductie kort en laat de klas eerst een minuut of vijf ‘spelen’. Tijdens een eerste korte pauze volgt meer informatie over bijvoorbeeld de maatregelen. Op het grote scherm zijn alle maatregelen te zien. Hij geeft aan dat elke rol minder maatregelen heeft, maar dat ze gezamenlijk als team wel over alle maatregelen beschikken. Dat betekent dat er moet worden overlegd. Ook wijst hij op de kaarten voor hittestress en wateroverlast.
Aan het eind van het lesuur beëindigt hij het spel. De scores zijn direct zichtbaar en per team is er een overzicht van de resultaten. Zolang de getallen in rood staan is er nog niet voldaan aan de opdracht. Marlon geeft aan dat hij een volgende les weer kan inloggen en dan de resultaten kan bespreken. Interessant daarbij is om na te gaan welke maatregelen echt effect hebben gehad en waar niet is voldaan aan de opdracht. Belangrijk blijft natuurlijk wel welk team er heeft gewonnen! De scores zijn daarom belangrijk. Er worden punten verdiend met klimaatmaatregelen (terugdringen hittestress en wateroverlast), maar ook voor het bouwen van woningen, mits het voorzieningenniveau op peil is.
Voor een docent is de evaluatie het moment om stil te staan bij de verschillen in de scores van de teams. Welke keuzes zijn er gemaakt en welk ideeën zitten daar achter? In feite kan deze evaluatie veel stof opleveren en wellicht leiden tot het nog een keer inzetten van de game met een gerichtere opdracht.
Het klimaatspel is ontwikkeld om de complexiteit van de integrale vraagstukken visueel en begrijpelijk te maken. Het afwegen van effecten vormt de kern van de integrale beoordeling van maatregelen in de wijk. Voorts ervaren leerlingen dat bijna niets op zichzelf staat. Bebouwing kan effect hebben op hittestress, creëren van extra groen helpt niet bij het oplossen van de woningnood en een gebrek aan voorzieningen leidt weer tot extra mobiliteit. Alles is met elkaar verbonden. Door elk teamlid een eigen rol te geven worden ze ook gedwongen om vanuit een ander perspectief naar de gezamenlijke opdracht te kijken.
Feedback
Marlon had drie lessen achter elkaar georganiseerd, waardoor het mogelijk werd om direct in te spelen op ervaringen uit de vorige sessie. Bij elke volgende les ging de introductie soepeler. Moet een les starten met veel informatie of kies je ervoor om de teams een minuut of vijf te laten “stoeien”? Marlon vond daar een goede balans in. Het helpt zeker als een docent vooraf het klimaatspel met de handleiding doorneemt. Laat voorts het spel al in een eerdere les zien en kondig aan wanneer het gespeeld gaat worden. Handig om te wijzen op het meenemen van een eigen laptop.
De docent krijgt van Urbo3D een unieke code voor het spel en de inlogcodes voor de teams. In Breda moesten deze inlogcodes worden geprint, wat leidde tot vertraging. Omdat het spel in één lesuur wordt gespeeld is tijd kostbaar. Het uitdelen van de inlogcodes zal door Urbo3D worden geautomatiseerd.
Een tweede aanpassing is de mogelijkheid om in een volgende les het spel nogmaals te openen. Niet om te spelen, maar om met de klas de resultaten te bespreken en te evalueren hoe de teams te werk zijn gegaan. Ook komt er een mogelijkheid om het spel tijdens een les na afsluiting toch nog te heropenen. Dit in geval de MC per ongeluk het spel afsluit, terwijl dit niet de bedoeling was.
Tot slot
Een succesvolle proef. Vooral door de inzet van Marlon. Door de docent de regie te geven kan het klimaatspel als onderdeel van de lesstof worden gepland en gebruikt. Het feit dat dit niet meer afhankelijk is van externe hosting is voor iedereen een enorme stap vooruit. Tijdens de lessen die ik heb mogen bijwonen, herken ik patronen, die ook bij professionals zichtbaar zijn. Bij leerlingen ligt dit iets minder gecompliceerd, omdat ze nog geen beroep uitoefenen. Voor een stedenbouwkundige, die een opdracht moet aanvliegen als specialist Natuur en milieu is de uitdaging groter dan bij leerlingen, die een opdracht vanuit een van de drie rollen uitvoert. Maar voor iedereen zal duidelijk worden, dat maatregelen van de ene rol invloed hebben op de opdracht van andere rol. Dat het wikken en wegen wordt bij het maken van keuzes. Integrale beoordeling betekent ook het wegen van de positieve en negatieve effecten en het aangeven waar voor sommige aspecten de nog acceptabele grens ligt. Voor leerlingen zal deze afweging nog niet zo diep reiken, maar het feit dat je moet overleggen en afspreken wat je gaat doen is een belangrijke eerste stap. Ook de ervaring, dat er tegelijkertijd aan verschillende opdrachten moet worden gewerkt verbreedt het gezichtsveld. Uit de waarneming dat er in alle lessen goed werd gewerkt maak ik op, dat de leerlingen hun rol serieus hebben opgepakt. Anders dan bij een theoretische benadering ervaren ze nu direct dat het treffen van ‘groene’ maatregelen wel degelijk effect hebben op hittestress en wateroverlast.