Op dit moment wordt de laatste hand gelegd aan de handleiding bij het klimaatspel. Vanaf 21 oktober is de handleiding onder https://urbo3d.com/handboek/ in te zien. De handleiding geeft de uitleg hoe de Master of Ceremony (MC) meteen unieke inlogcode van Urbo3D het spel kan starten en hosten. Als MC kunnen optreden docenten van het VO of begeleiders van bijvoorbeeld wijkorganisaties of gemeenten.
Inleiding
Op verzoek van Natuur- en Milieu-educatie Den Haag is door Urbo3D een klimaatspel ontwikkeld, dat op middelbare scholen kan worden ingezet bij lessen over klimaatadaptatie. Met het oog op de primaire doelgroepen (voortgezet onderwijs maar ook wijkorganisaties) moet het spel eenvoudig (en voor scholen binnen één lesuur) te spelen zijn. Voorts is een voorwaarde dat de effecten van maatregelen direct zichtbaar zijn. Het gebruik van het 3D-spel in 2022/2023 op scholen in onder meer Breda, Hilversum, Amsterdam en Den Haag toont inmiddels de meerwaarde aan. Voor scholen is het een nieuwe ervaring om les te geven met een klimaatspel, dat in de gekozen opzet prima past in het hedendaagse onderwijs.
Urbo3D maakt alleen gebruik van open databronnen en rekenmodellen van overheidsinstellingen, zoals het RIVM, PDOK, CBS en het Kadaster. Deze data zijn vrij beschikbaar. De bronnen bieden bovendien voldoende zekerheid rond de kwaliteit, bruikbaarheid en bestendigheid van de informatie.
Het klimaatspel is laatst gespeeld op 28 september jl. door 5 teams van de gemeente Amsterdam tijdens de dag “Waarde van het groen”. Als ‘tool’ om het begrip “integraal werken” te faciliteren werd het spel positief ontvangen. Ook kregen we uit de feedback wensen over andere mogelijkheden en maatregelen.
Opzet applicatie
De applicatie is gebruiksvriendelijk opgezet en voor de spelers op een eigen laptop eenvoudig te bereiken. Het spel werkt in de browser en er is dus geen installatie nodig. Het spel werkt in Chrome, Firefox en Edge. Nb: het spel werkt “niet” in Safari en ook niet op smartphones en tablets. De game hoeft dus niet te worden geïnstalleerd, waardoor ook gespeeld kan worden met een chromebook.
Met een minimaal aantal handelingen kan er al worden gespeeld. Het spel is opgezet voor teams van drie personen, die in een team elk een eigen rol (Natuur&Milieu, Economie of Wonen) hebben. Voor een klas/groep heeft iedereen dezelfde opdracht en wordt het spel dus door meerdere teams tegen elkaar gespeeld. Naast een teamopdracht heeft elke rol ook zijn eigen opdracht. Zonder overleg en communicatie gaan deze opdrachten conflicteren.
Er ligt naast een opdracht om hittestress en wateroverlast terug te dringen ook een opdracht om woningen te bouwen en het voorzieningenniveau (welzijn) op peil te houden of te brengen. Voor de noodzakelijke voorzieningen is op basis van stedenbouwkundige kengetallen (per 1000 inwoners van Stipo) berekend welke overschotten of tekorten er in de buurt zijn voor de verschillende voorzieningen. Tot voorzieningen worden gerekend: winkels. horeca, scholen, praktijken, sporthallen, buurtcentra, speeltuinen en groen.
De verticale zwarte balk in onderstaand plaatje geeft aan wat de startsituatie is en wat er voor de drie rollen nog te doen is. Pas als de zwarte balk voor alle voorzieningen in de gele of groene zone staat gaat de score oplopen bij elke gebouwde woning. Het toevoegen van woningen heeft vanzelfsprekend op zich weer invloed op het voorzieningenniveau. Je krijgt dus punten voor de woningen die je hebt gebouwd, maar alleen als er ook voldoende voorzieningen voor die woningen zijn. Als je bijvoorbeeld 200 woningen hebt gebouwd, maar er zijn voorzieningen voor maar 100 woningen, krijg je alleen de punten voor deze 100 woningen.
Naast de score voor woningen leveren de maatregelen tegen hittestress en wateroverlast punten op. Maar het gaat niet alleen om de score. Het doel is te komen tot een evenwichtige balans tussen Economie, Wonen en Natuur&Milieu. Uiteindelijk moet een buurt ook een prettige, gezonde en veilige leefomgeving krijgen. In de applicatie is het percentage extra te bouwen woningen afgestemd op de aard van de buurt (binnen- of buitenstedelijk of een mengvorm).
Ervaringen
Het klimaatspel maakt onderdeel uit van modules over klimaatadaptatie en duurzaamheid. Rond het spel besteden scholen in de voorbereiding tijd aan het onderwerp klimaatadaptatie (framing van het spel), het spelen van het 3D-spel en een afsluitende evaluatieles. Bij de evaluatie kan de docent verder ingaan op de keuzes, die door de verschillende teams zijn gemaakt en het scala van (verschillende) effecten, die deze keuzes hebben opgeleverd.
Het gaat in het spel niet om goed of fout, maar om het besef dat ingewikkelde vraagstukken vaak kunnen leiden tot positieve en negatieve effecten. Het is maar net wat je belangrijk vindt. Het afwegen van deze effecten vormt de kern van de integrale beoordeling van ontwikkelingen. Voorts ervaren leerlingen, dat bijna niets op zichzelf staat. Bebouwing kan effect hebben op hittestress, creëren van extra groen helpt niet bij het oplossen van de woningnood en een gebrek aan voorzieningen leidt weer tot extra mobiliteit.
Ten behoeve van de docent (master of ceremony) is voor de evaluatie met de leerlingen een aantal hulpmiddelen ontwikkeld. In de eerste plaats kunnen de scores per team en per onderwerp tussen de teams worden getoond. Voor een discussie over de gemaakte keuzes is deze informatie onmisbaar. De door een klas behaalde resultaten blijven daartoe voor de docent beschikbaar voor een later geplande evaluatie.
Op het scorebord is te zien welke effecten maatregelen hebben gehad en welke maatregelen het efficiëntst zijn. Hetzelfde geldt voor het eindbeeld van de buurt. Welk team scoort het beste op bestrijding van hittestress of wateroverlast en hoe komt dat? Bij de afsluiting van een spelsessie is er dus veel informatie over de resultaten, zowel cijfermatig als visueel.
Upgrading presentatie/begeleidinggame
De instructie voor c.q. begeleiding van het klimaatspel, zoals Urbo3D die nu nog verzorgd, is inmiddels standaard in de applicatie opgenomen. De bedoeling is dat de Master of Ceremony (docent/begeleider) dit zelf gaat doen. Als een speler is ingelogd met zijn unieke code binnen het team ziet hij/zij voorafgaand aan het “spelen” een aantal tekstblokken, die belangrijke informatie bevatten. Als eerste verschijnt de opdracht van jouw team (voor Master of Ceremony komt er een door het spel gegenereerde teamnaam).
Daarna volgt informatie over hittestress, wateroverlast, groen, woningbouw, welzijn en als laatste “jouw rol”.
Elke speler begint dus met een aantal tekstblokken, waarin in een korte tekst helder wordt aangegeven, wat de opdracht is voor het team en voor de individuele rollen. Voorts wordt toegelicht wat er wordt verstaan onder hittestress, wateroverlast, groen en welzijn. Deze teksten zijn tijdens de sessie steeds te raadplegen.
Upgrading inhoudelijke componenten.
Tijdens een spelsessies krijgen we veel feedback. Soms van technische, maar meestal van praktische aard. Deze wensen wegen we en nemen we op in het spel op basis van het 80/20 principe. Sommige wensen zijn heel persoonlijk of situationeel en doen zich verder haast niet voor. Als wensen vaker worden gehoord, zoals een maatregel ‘wadi’s plaatsen’ of ‘regentonnen plaatsen’ bij bestrijding wateroverlast, dan zijn dit welkome suggesties.
Onze ervaring is ook, dat een visualisering van de effecten van maatregelen een krachtig middel is. In een klimaatspel is het van belang, dat de spelers zien dat maatregelen helpen. Zo brengt het planten van bomen verkoeling, maar zie je dat ook? Deze visualisering doen we door middel van een kaartlaag. In het eerste beeld (startsituatie) is te zien dat in deze buurt op veel plekken de temperatuur te hoog is (het rode vlak). De opdracht is dan ook om te onderzoeken hoe dit hitte-eiland kan worden verkleind en welke maatregelen daarbij het efficiëntst zijn.
Door het treffen van maatregelen kan er iets aan deze hitte worden gedaan. Op het onderstaand beeld is te zien, dat een deel van de rode vlek is veranderd in geel (met dus een lagere temperatuur). In de game wordt de aandacht daar extra op gefocust door de nieuwe gele vlek te laten pulseren van rood naar geel (van oorspronkelijke naar nieuwe situatie).
Ten opzichte van de eerste versie zijn ook de rollen in naam aangepast. Natuur&Milieu, Economie en Wonen zijn ons inziens de klassieke spelers. We zijn van teams met vier spelers naar teams van drie overgestapt. Organisatorisch binnen een klas beter te regelen en een team van drie werkt prettiger dan een team van vier spelers. Alleen de Master of Ceremony kent alle maatregelen. Een speler krijgt alleen zijn deel van de maatregelen te zien en moet dus in overleg om te zien wat de andere rollen voor maatregelen hebben.
Ook hebben we gekeken naar de verschillende buurten. Binnenstedelijk buurten hebben op gebied van klimaat immers een andere problematiek dan villawijken. Binnenstedelijk is het al ingewikkeld genoeg. In die buurten is de opdracht voor woningbouw daartoe lager (15% toename) ten opzichte van buitenstedelijke buurten of buurten met een mengvorm (30% toename)
Organisatie
Primair gaat de aandacht uit naar het extern hosten van de game. Een MC (bijv. docent) moet niet alleen snel met de game aan de slag kunnen, maar deze ook kunnen inzetten op een door hem/haar gewenst moment. Dat mag niet afhankelijk zijn van externe ondersteuning op locatie. Daartoe heeft Urbo3d een Handleiding ontwikkeld (https://urbo3d.com/handboek/ ).
Een aanvrager (gemeente, school, wijkorganisatie of NME uit het Netwerk van GDO) meldt zich met een verzoek voor een game bij Urbo3D. Daarbij wordt aangegeven voor welke doelgroep de game is bestemd en in welke buurt er wordt gespeeld. Urbo3D checkt of de buurt geschikt is voor de game. Is de omvang niet te groot of het spel door de verhouding verhard/groen wel/niet interessant genoeg.
Met het toesturen van webadres en een unieke inlogcode, kan de MC het spel openen. In de instructie wordt aangegeven hoe de rolverdeling binnen elk team plaatsvindt. Als MC leidt de docent de game, kan pauzes inlassen en na afsluiting de scores op de onderwerpen bespreken.
Bij de evaluatie is er de mogelijkheid om van elk team het laatste “beeld” bij afsluiting te laten zien, waarbij tevens duidelijk wordt wat de verschillen zijn door de gekozen oplossingen. Bij de evaluatie is dit overzicht van groot belang, omdat het klimaatspel dwingt tot communicatie, afspraken (een strategie), afwegingen en integrale keuzes. Keuzes die mede bepalen welke factoren zwaar of minder zwaar wegen.
Tot slot
Het ontwikkelen van een klimaatspel is “work in progress”. Door het spel veel te kunnen inzetten in het voortgezet onderwijs (een kritische en slimme spelersgroep) krijgen we veel bruikbare feedback. Soms is het verwerken daarvan toch ingewikkelder dan in eerste instantie was voorzien, maar het spel in zijn huidige vorm heeft zijn bruikbaarheid inmiddels bewezen. Ik merk daarbij op, dat het klimaatspel geen ontwerptool is (daar is bijvoorbeeld BIM voor). Het klimaatspel biedt wel mogelijkheden voor een opstap naar globale gebiedsontwikkeling en dan met name ingezet voor participatie-tool. Bij participatie gaat het in grote lijnen om het krijgen van inzicht in de effecten veroorzaakt door nieuwe ontwikkelingen. Visualisatie en vergelijking van de verschillende opties helpen daar enorm bij. Dat hoeft niet tot 3 cijfers achter de komma te worden bewezen. Wat de ‘speler’ wil zien is welke effecten er optreden en wat kleine of ingrijpende aanpassingen voor effect hebben. Ook in een dergelijk proces zal blijken, dat bij integraal beoordelen er altijd aspecten zijn die negatiever uitvallen, maar toch acceptabel zijn.